Duitse natuurwetenschappen en pedagogiek in nederlandse genootschappen rond 1800 APA Holland Universiteits Pers University Press proefschrift dissertatie thesis">
PublicationA study of the reception and distribution of German ideas in the Netherlands
around 1800:
ANNEMIEKE J. A. KOUWENBERG
‘De kennis der Duitsche taal is voor een geleerden hedendaags onontbeerlijk’
Duitse natuurwetenschappen en pedagogiek in nederlandse genootschappen rond 1800. With a summary in English.
Amsterdam & Utrecht 2010.
X, 269 pagina's / pages / Seiten. Met 5 afb. / with 5 ills / mit 5 Abb.
INLEIDING 1
Nederlands-Duitse culturele contacten 5
Cultural transfer en
wetenschapsgeschiedenis 8
Wetenschapsgeschiedenis 11
Wetenschapstransfer 17
Genootschappen als doorgeefluik van Duitse
wetenschap 20
Achtergronden 24
Probleemstelling 27
I. HISTORIOGRAFIE 33
Algemeen genootschapsonderzoek 33
Institutioneel genootschapsonderzoek 44
Idealen en genootschappelijke
praktijk 48
Genootschappen als doorgeefluik 54
Positionering eigen onderzoek 56
II. GENOOTSCHAPPEN ALS BRON VOOR ONDERZOEK NAAR CULTUUR- EN
WETENSCHAPSTRANSFER 59
Felix Meritis 59
Maatschappij tot Nut van ’t
Algemeen 69
Hollandsche Maatschappij der
Wetenschappen 73
Genootschapsarchieven als bron 77
Ledenlijsten 78
Correspondentie 86
Lezingen en prijsvragen 88
Conclusie 94
III. VERLICHTING EN BESCHAVING: DE MAATSCHAPPIJ TOT NUT VAN ’T ALGEMEEN
EN DE DUITSE ONDERWIJSHERVORMING 97 Algemeene denkbeelden over het nationaal
onderwijs 98
Achtergronden bij de
onderwijsvernieuwing 103
Pedagogisch denken in Nederland in de achttiende
eeuw 105
Duitse onderwijsvernieuwing 113
Duitse onderwijsvernieuwing en het
Nut 118
Conclusie 127
IV. ‘A GOTHA JE NE M’OCCUPERAI QUE D’ASTRONOMIE’: HET
NUT VAN DE STERRENKUNDE 131
Sterrenkunde in Nederland in de achttiende
eeuw 132
Felix Meritis 134
Pieter Nieuwland 135
Franz Xaver von Zach 141
Jan Frederik van Beeck Calkoen 143
Publieke en wetenschappelijke belangstelling voor de
sterrenkunde 151
Conclusie 156
V. ‘MAAR DE CHEMIE IS DE KERN DER NATUURKUNDE’: DE
OVERTUIGINGSKRACHT VAN DE DUITSE SCHEIKUNDE 159
Internationale ontwikkelingen in de
chemie 161
Scheikunde in Nederland in de achttiende
eeuw 166
Duitse scheikunde in Nederland 171
Achtergronden 175
Provinciaal Utrechtsch Genootschap 177
Belangstelling voor de scheikunde in andere
genootschappen 183
Conclusie 190
VI. JOSEPH GALL EN DE HERSEN-SCHEDELLEER: DE FRENOLOGIE IN
NEDERLAND 193
Fysionomie en frenologie: de verhouding tussen lichaam en
geest 194
Gall en de frenologie 198
Gall in Nederland: de voorbereiding 202
Het ontstaan van een hype 211
Inhoud versus presentatie 214
Galls aftocht 221
Conclusie 225
CONCLUSIE 229
Persoonlijke contacten 229
Praktische toepassingen als toegevoegde
waarde 232
Genootschappen als doorgeefluik 234
Verlichte kennisoverdracht 237
BRONNEN EN LITERATUUR
Archieven 239
Bronnen 239
Literatuur 242
SUMMARY IN ENGLISH 255
REGISTER 265
AFBEELDINGEN / ILLUSTRATIONS / ABBILDUNGEN
1. Allegorie op de oprichting van de Hollandsche Maatschappij der
Wetenschappen. Kopergravure S. Fokke, ca. 1780 [Noord-Hollands
Archief] frontispice
2. Ansicht des Gebäudes der Societät der Künste
und Wissenschaften Felix Meritis zu Amsterdam, in: Allgemeine
Literatur-zeitung, dritter Band, Halle/Leipzig 1806
[Universiteitsbibliotheek Leiden] 32
3. Vergadering van de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen, 9
augustus 1791.
Prent C. Brouwer [Stadsarchief Amsterdam] 96
4. ’t Observatorium van Felix Meritis, 18 maart 1807.
Tekening Christiaan Andriessen [Stadsarchief
Amsterdam] 130
5. Als daar een bult zit, 3 juni 1806.
Tekening Christiaan Andriessen [Koninklijk Oudheidkundig
Genootschap] 192